Jeden z wielu... Emil Strumiński
Postacią zupełnie nieznaną na Śląsku Cieszyńskim jest Emil Strumiński, który wychował się w okolicach Ostrawy i był jednym z organizatorów działań niepodległościowych u początków I wojny światowej. Całe swoje późniejsze aktywne życie poświęcił służbie wojskowej w szeregach Wojska Polskiego.
Urodził się 12 maja 1895 r. w Witkowicach k. Morawskiej Ostrawy, ważnym ośrodku przemysłu ciężkiego, gdzie żyło i pracowało wielu Polaków, zarówno pochodzących ze Śląska Cieszyńskiego jak i napływających tu do pracy z innych ziem polskich, w tym przede wszystkim z ówczesnej Galicji. Jego rodzicami byli Józef i Anna z domu Kaca [Kacała]. Józef pracował w Witkowicach jako kowal, pochodził zaś z Morawki, wsi leżącej ok. 10 kilometrów na zachód od Krakowa. Jego żona również pochodziła z Małopolski, konkretnie Radgoszczy (powiat Dąbrowa), pod Tarnowem. Anna pochodziła z zamożnej rodziny chłopskiej, nie mniej za chlebem trafiła na Morawy. W chwili narodzin dziecka miała trzydzieści sześć lat (była niemal dziesięć lat starsza od męża). Rodzice Emila pobrali się dopiero na trzy miesiące przed jego narodzinami, co może świadczyć o tym, że podjęli decyzję o zawarciu związku dopiero w związku z narodzinami syna (być może nie byli na taki krok wcześniej zdecydowani lub odwlekali decyzję o małżeństwie ze względu na niestabilność sytuacji życiowej, np. ze względu na brak środków materialnych).
Emil początkowe wykształcenie zdobywał w rodzinnej miejscowości, a od 1910 r. uczył się w Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie na Wydziale Budowy Maszyn. Ukończył ją w maju 1914 r. i powrócił w rodzinne strony. W czasie nauki zaangażował się w działalność Związku Strzeleckiego, a po powrocie do Witkowic czynnie działał przy tworzeniu jego struktur w polskim środowisku na pograniczu Śląska i Moraw, głównie wśród robotników.
Po wybuchu wojny światowej zorganizował drużynę ochotników, z którymi wyruszył 20 sierpnia 1914 r. do Krakowa, gdzie na Oleandrach wstąpił do oddziałów, które były zaczątkiem Legionów Polskich. Początkowo otrzymywał przydział do oddziałów szkolnych, by w końcu trafić do 1 batalionu 3 pułku piechoty Legionów Polskich (to w tym batalionie służyła większość Cieszyniaków, którzy do Legionów trafili poprzez Legion Śląski, lecz zapewne służył poza 2 kompanią nazywaną „śląską”, gdyż jego nazwisko nie pojawia się w korespondencji i wspomnieniach jej żołnierzy). Wkrótce jednak opuszcza szeregi walczących i zostaje w styczniu 1915 r. skierowany do Szkoły Podchorążych Legionów Polskich, funkcjonującej w Marmarosz Sziget, a potem w Kamieńsku. Ukończył ją 14 maja 1915 r. Z racji swojego technicznego wykształcenia, przydzielono go do kompanii technicznej funkcjonującej przy Komendzie Legionów, która była zaczątkiem jednostek saperskich Wojska Polskiego. 11 listopada 1915 r. mianowano go na pierwszy stopień oficerski – chorążego saperów. W jej szeregach uczestniczy w walkach legionowych m.in. pod Urzędowem, Jastkowem, Kostiuchnówką i Czartoryskiem. Szczególnie istotne zadania przyszło mu wykonać w czasie pozycyjnych walk w 1916 r., gdzie saperzy Legionów odpowiadali za przygotowanie umocnień polowych nazywanych „Redutą Piłsudskiego”. Tu też wyróżnił się w walkach w okolicy Wołczecka (w czasie ofensywy Brusiłowa, wyróżnienie w rozkazie Komendy Legionów), a potem pod Sitowiczami i Rudką Miryńską. Łącznie zaliczono mu 19 miesięcy służby frontowej (od maja 1915 do listopada 1916 r.). 1 listopada 1916 r. otrzymał awans do stopnia podporucznika. Po kryzysie przysięgowym pozostał w służbie w Polskim Korpusie Posiłkowym. W lutym 1918 r. w szeregach oddziałów dowodzonych przez Józefa Hallera przedostał się pod Rarańczą na tereny Ukrainy i zasilił szeregi II Korpusu Polskiego w Rosji. 11 maja 1918 r. uczestniczył w bitwie z Niemcami pod Kaniowem. Po dwóch tygodniach zbiegł z niewoli. Wstąpił do służby w Polskiej Sile Zbrojnej (Polnische Wehrmacht) podporządkowanej Radzie Regencyjnej i otrzymał przydział do 1 Pułku Inżynieryjnego. Otrzymuje także kolejny awans do stopnia porucznika saperów (ze starszeństwem z 12 października 1918 r.).
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości otrzymuje przydział do 1 Dywizji Piechoty Legionów. Uczestniczy w działaniach na Wileńszczyźnie i walczy we współpracy z wojskami łotewskimi w okolicach Dyneburga (jesień 1919 i zima 1919/20). Wykonuje wiele odpowiedzialnych zadań saperskich, zależnie od przebiegu działań niszczy, a następnie buduje mosty na Dźwinie. W czasie tych walk zostaje ranny w głowę. Od kwietnia 1920 r. uczestniczy w ofensywie kijowskiej. Po zmianie sytuacji na froncie powierzono mu zadanie zniszczenia mostów w Kijowie na Dnieprze. W ogniu walk niszczy most łańcuchowy i kolejowy (za co przedstawiono go do oznaczenia orderem Virtuti Militari). Następnie ze swym oddziałem saperów posuwa się w tylnej straży, niszcząc infrastrukturę linii kolejowej Kijów – Korosteń – Olewsk, aby opóźnić postępy bolszewików i ułatwić odwrót oddziałom polskim. Od 14 sierpnia 1920 r. uczestniczy w polskiej kontrofensywie znad Wieprza, a we wrześniu tego roku w bitwie nad Niemnem.
Po zakończeniu wojen o granice pozostaje w zawodowej służbie wojskowej. Zostaje zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 r. Kolejne awanse otrzymuje w 1924 r. do stopnia majora, a w 1935 r. podpułkownika saperów. Pełni różne funkcje dowodząc jednostkami saperskimi lub pracując w sztabach. W latach 1926-1928 był instruktorem w Oficerskiej Szkole Inżynierii, a od 1929 do 1934 r. wykładowcą w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.
W przededniu wybuchu II wojny światowej, od marca 1939 r. był dowódcą saperów Armii „Pomorze”. W czasie kampanii wrześniowej uczestniczył m.in. w bitwie nad Bzurą, podczas której został ciężko ranny. Dostał się do niewoli niemieckiej. Przebywał w oflagu II C Woldenberg, gdzie zaangażował się w wykłady w tajnej Wojskowej Szkole Technicznej. W czasie jego ewakuacji w 1945 r. znajdował się w kolumnie, którą uwolniły wojska sowieckie w Dietz (w czasie walk zginęło kilkudziesięciu jeńców polskich). Znalazłszy się na ziemiach administrowanych przez rząd PKWN, zgłosił się do służby w ludowym Wojsku Polskim. Zarówno ze względu na wiek, stan zdrowia, a zwłaszcza fatalną z punktu widzenia komunistów, karierę wojskową (legionista, uczestnik wojny 1920 r. i sanacyjny oficer zawodowy) powierzono mu drugoplanowe stanowisko jako referenta sekcji Naukowo-Wydawniczej Departamentu Inżynierii i Saperów. W 1950 r. zwolniono go z wojska.
Zmarł 23 lutego 1971 r. i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Był żonaty z Marią z domu Chełchowską (1900-1964), małżeństwo było bezdzietne.
Był odznaczony orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, a także alianckim medalalem Commemorative de la grand guerre i medalem łotewskim za walki o Dyneburg.
Opracował: Stefan Król
Wskazówki bibliograficzne
CAW. Kolekcja Akt Personalnych i Odznaczeniowych. Sygn. I.482.39-3042.
Cygan Wiktor Krzysztof: Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917. T. IV: P-S. Warszawa, 2006, s. 340-341.
Biogram na stronie internetowej pod adresem https://pl.wikipedia.org/wiki/Emil_Strumi%C5%84ski [dostęp 3.10.2020]
Informacja z nagrobka na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Artykuł naukowy powstał w ramach projektu pt.: Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej, realizowanego dzięki wsparciu Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Koalicje dla Niepodległej – #wiktoria 1920”.
Komentarze
Prześlij komentarz